ΚΑΣΤΡΟ ΚΕΛΕΦΑΣ

Το κάστρο βρίσκεται δυτικά του χωριού Κελεφά και νότια του Οιτύλου. Κτισμένο στην νοτιότερη απόληξη της οροσειράς του Ταϋγέτου, δεσπόζει σε φυσική οχυρωματική θέση πάνω από τον όρμο του Οιτύλου. Καταλαμβάνει έκταση 13 στρεμμάτων η οποία περικλείεται εξ’ ολοκλήρου από το τείχος.

 Τοποθεσία & Στρατηγική Σημασία

Το κάστρο κτίστηκε για να ελέγχει τους ανυπότακτους Μανιάτες. Μαζί με το κάστρο του Πασσαβά στα ανατολικά και της Ζαρνάτας στα βόρεια ήλεγχαν τα περάσματα στη Μάνη από ξηρά και θάλασσα.

Ιστορία

Το Κάστρο της Κελεφάς χτίστηκε γύρω στα 1670, κατ’ εντολήν του Μεγάλου Βεζίρη Κιοπρουλή που έστειλε 6000 άντρες στρατολογημένους από την Αθήνα, την Εύβοια και την Ναύπακτο. Λέγεται ότι το κάστρο ήταν ανταμοιβή στο Μανιάτη αρχιπειρατή Λιμπεράκη Γερακάρη καταγόμενου από τη μεγάλη οικογένεια των Κοσμάδων, που είχε τις ρίζες της από τη Βάθια της Μάνης, με σκοπό να διαιρέσει και να υποτάξει τους Μανιάτες.

Το Κάστρο της Κελεφάς, ήταν έδρα του Χασάν Πασά, και διατηρήθηκε από τους Τούρκους από το 1670 μέχρι το 1685, οπότε κυριεύτηκε από τους Ενετούς και τους Μανιάτες συμμάχους τους.

Οι Βενετοί το τελειοποίησαν και το έκαναν ένα από τα ισχυρότερα κάστρα, ενώ όρισαν προβλεπτή το Βερνάρδο Βλάβη. Το 1715 παραδόθηκε με συνθήκη στους Τούρκους, αλλά σταδιακά εγκαταλήφθηκε.

Το κάστρο ταυτίζεται μερικές φορές με το θρυλικό κάστρο της Μαΐνης, η ακριβής θέση του οποίου παραμένει επισήμως άγνωστη.

Δομικά, Αρχιτεκτονικά, Οχυρωματικά Στοιχεία

Το κάστρο της Κελεφάς δεν έχει περίτεχνη τοιχοδομία, έχει σχετικά λεπτά τείχη και τέσσερις εντυπωσιακούς κυκλικούς πύργους (ο πέμπτος που υπήρχε γκρεμίστηκε).

Σημερινή Κατάσταση

Το κάστρο γενικά δεν είναι σε καλή κατάσταση. Διασώζονται τα εξωτερικά τείχη, δύο πύργοι από τους 4 που είχε, ερειπωμένα κτίσματα στο εσωτερικό και ένα κανόνι, από τα 58 που διέθετε την εποχή της ακμής του.

Η ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΩΝΥΜΙΟΥ «ΚΕΛΕΦΑΣ»

Η Κελεφά ως γνωστόν είναι το χωριό απέναντι από το Οίτυλο, όπου έχει κτισθεί και το ομώνυμο κάστρο. Για την ερμηνεία του τοπωνυμίου έχει γράψει ο Δ. Β. Βαγιακάκος «Αρχαία και μεσαιωνικά τοπωνύμια εκ Μάνης», Πελοποννησιακά, Αθήναι 1957, τόμ. Β΄ σελ. 315-319. Όμως έγραψε τόσα πολλά για κελεφούς =κασιδιάρηδες, ασθενικούς, λεπτούς κλπ. ακόμη και λεπρούς. Και έκανε τόσο δυσερμήνευτη, μία τόσο απλή ερμηνεία, ενός τόσο απλού τοπωνυμίου, για όσους έχουν την γνώση της επικοινωνίας με καμινοβίγλια στην Μάνη, που δυστυχώς μέχρι σήμερα κανείς ερευνητής ή ιστορικός ασχολήθηκε εκτός από μένα.

Η λέξη Κελεφά παράγεται από το ρήμα κελεύω= παραγγέλλω σε κάποιον να πράξη κάτι, επί του προκειμένου ο Κελεφάς – θα τον λέγαμε Κελευστή σήμερα – τότε με την Βυζαντινή κατάληξη σε -άς, ήταν αυτός που ειδοποιούσε με το καμινιβίγλιο, όσους εργάζονταν και κατοικούσαν στο Μυλολάγκαδο, για επερχόμενους εχθρούς και τους παράγγελνε να πάνε στα καταφύγγια, άλλωστε μία μεγάλη σπηλιά στο λαγκάδι κάτω από το κάστρο της Κελεφάς λέγεται «το καταφυγγάκι».

Το χωριό Κελεφά είναι χτισμένο σε μια πολύ κατάλληλη θέση για να εποπτεύει όλο το Μυλολάγκαδο, και να έχει επίσης οπτική επαφή με τα γύρω της τότε καμινοβίγλια, (Οιτύλου, Κρυονερίου κλπ.).

Ο παραπόταμος του Ευρώτα η Κελεφίνα, έχει την ίδια ρίζα η προέλευσή της, διότι κατέβαζε πολλά νερά, που συνέπαιρναν ακόμη και ανθρώπους Ήταν η προειδοποίηση, και παράγγελνε τρόπον τινά, ότι ο Ευρώτας μπορεί και να ξεχειλίσει, κάνοντας μεγάλες καταστροφές.

«Ο Ίρις φέρνει κούτσουρα κ’ η θάλασσα λιθάρια κ’ η Κελεφίνα η φόνισσα φέρνει τα παλικάρια».

Ο ερευνητής
ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΡΗΓ. ΜΠΑΤΣΙΝΙΛΑΣ (28-1-2000)

Πηγές:

www.anatolikimani.gov.gr

www.kastra.eu

www.mani.org.gr